Một trong những quan điểm được đưa ra khá nhiều trong các thảo luận về xe điện vs xe xăng là xe điện không thật sự bảo vệ môi trường. Vậy hôm nay mình sẽ cố gắng tìm ra câu trả lời cho chủ đề này.

Kết luận nhanh cho những bạn lười đọc: xe điện thật sự vượt trội xe xăng trong việc bảo vệ môi trường. 

Ai mà như mình mỗi lần kẹt xe ở HN hay HCM thì cảm giác đầu tiên là không thở nổi. Vậy thì xe xăng ảnh hưởng như thế nào đến bầu không khí trong các thành phố ở VN? Một bước Google đơn giản đưa ta đến với TS. Ngô Trí Long, Bộ Tài chính: 70% khí thải ô nhiễm là do các phương tiện giao thông, trong đó 90% là xe máy xăng. Nguồn: https://anninhthudo.vn/loc-khong-khi-lam-gi-neu-van-chay-xe-xang-post408837.antd

Vậy thì xe máy xăng là gây ra 70%*90% = 63% tổng lượng ô nhiễm không khí của VN! Không phải xe buýt hay các khu công nghiệp, càng không phải là cháy rừng như ở California hay là do ông trời, chính xe máy xăng là thủ phạm lớn nhất cho việc ô nhiễm khí thải ở các thành phố của chúng ta. 

Ngoài ra, các ý kiến nghi ngờ xe điện chủ yếu xoay quanh 2 vấn đề sau:

1. Pin khi thải ra môi trường rất là độc hại 
2. Điện thì cũng từ đốt than mà ra, cũng ô nhiễm thôi 

Ý kiến đầu tiên thì là cực kỳ sai lầm. Khác với ắc quy chì, pin lithium-ion dùng trong các xe điện thế hệ mới như của Dat Bike Weaver là loại có thể vứt vào thùng rác mà vẫn không gây hại đến môi trường hay sức khoẻ con người. Lý do là pin lithium-ion chỉ gồm các kim loại thông thường  có trong tự nhiên như cobalt, đồng, niken, sắt, v.v. Ắc quy thì khác vì nó chứa chì, một trong 3 kim loại độc nhất đối với con người (cùng với thuỷ ngân và cadmium). Cái này không phải do mình tự biên tự diễn mà là do chính phủ Mỹ phân loại nhé. Nguồn: https://www.computerworld.com/article/2482910/lithium-ion-batteries--high-tech-s-latest-mountain-of-waste.html

Tuy nhiên, vứt pin vào thùng rác thì cũng như vứt tiền vào thùng rác vậy. Bởi vì pin của Dat Bike sau 10 năm sử dụng vẫn có thể đưa vào dùng tiếp cho các hệ thống lưu trữ năng lượng. Sau đó thì pin có thể được tái chế với tỉ lệ lên đến 80%. Cựu CTO và chuyên gia số một về pin của Tesla là JB Straubel gần đây đã ra riêng để lập startup chuyên tái chế pin lithium sau khi nhận thấy tiềm năng rất lớn của ngành này. Nguồn: https://www.cnbc.com/2020/09/17/amazon-invests-in-battery-recycling-firm-started-by-former-tesla-executive.html 

Vậy chỉ còn một nghi ngờ nữa cần giải quyết: “ở VN thì điện cũng từ than mà ra, vậy thì xe xăng và xe điện cũng ô nhiễm như nhau”. Để làm rõ điều này cần một chút tính toán để xem có thật sự “như nhau” không. 

Theo báo cáo của EVN và Bộ Công thương thì cơ cấu điện Việt Nam năm 2020 gồm: 

• Thuỷ điện: 30.10%
• Nhiệt điện than: 42.70%
• Nhiệt điện khí và dầu: 14.90%
• Năng lượng tái tạo: 9.90%
• Nhập khẩu: 2.40%

Nguồn: https://www.vietinbank.vn/investmentbanking/resources/reports/102019-CTS-BCnganhdien.pdf

Từng loại nguồn năng lượng ở trên sẽ có một chỉ số khí thải CO2 khác nhau, tiếng anh gọi là Life-cycle greenhouse gas emissions. Đại khái là để sản xuất ra một kWh (còn gọi là chữ điện hay ký điện) thì sẽ phải thải ra bao nhiêu kg CO2. Bảng tra cứu có thể tìm thấy trên wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Life-cycle_greenhouse_gas_emissions_of_energy_sources

Dựa trên cơ cấu điện quốc gia và chỉ số khí thải CO2 của từng loại nguồn điện, ta có thể tính ra được ở thời điểm hiện tại, trung bình để tạo ra 1 kWh thì chúng ta thải ra 0.43kg CO2. 

Vậy thì xe điện như của Dat Bike thải ra bao nhiêu kg CO2 cho mỗi 100km, nếu tính cả lượng CO2 từ sản xuất điện? Hiện nay hệ thống điện lưới có hiệu suất trung bình khoảng 92%. Tức là 1kWh từ nhà máy điện sau khi truyền về các hộ dân sẽ còn khoảng 0.92kWh. Xe Dat Bike sử dụng sạc hiệu suất cao, đạt tầm 85%. Vậy 1kWh từ nhà máy sạc vào pin sẽ còn 0.92*85% = 0.782kWh. 

Dat Bike Weaver có pin 72V*29Ah = 2.1kWh và đi được 100km mỗi lần sạc. Vì vậy để đi 100km thì lượng CO2 thải ra là: 2.1 / 0.782 * 0.43 = 1.15kg.

So sánh với xe xăng, lấy ví dụ các xe Honda Lead và Airblade thì mức tiêu hao nhiên liệu tầm khoảng 2L xăng / 100km. Nguồn: https://quantrimang.com/muc-tieu-hao-nhien-lieu-cua-cac-mau-xe-may-171268

Google nhanh thì mỗi lít xăng khi đốt sẽ sinh ra 2.3 kg CO2. Nguồn: https://www.nrcan.gc.ca/sites/www.nrcan.gc.ca/files/oee/pdf/transportation/fuel-efficient-technologies/autosmart_factsheet_6_e.pdf

Vì vậy, chúng ta có thể tính toán để đi được 100km, xe máy xăng cần thải ra 2*2.3 = 4.6kg CO2, tức là gấp 4 lần các xe điện hiện đại như Dat Bike Weaver. Đó là chưa kể lượng CO2 đến từ khai thác, chế biến và vận chuyển xăng dầu.

Tóm lại là:

1. Xe máy xăng là thủ phạm lớn nhất gây nên ô nhiễm đô thị. 63% khí thải là do xe máy xăng.
2. Pin lithium-ion trong các xe điện thế hệ mới như Dat Bike Weaver hoàn toàn không độc hại và có khả năng tái chế rất cao. 
3. Mặc dù nguồn điện ở VN còn dựa vào đốt than, xe điện vẫn tiết kiệm CO2 gấp 4 lần so với xe xăng và giúp hạn chế hiệu ứng nhà kính.